Экономическое воспитание ДОУ
Докторова Марина Анатольевна
Экономическое воспитание ДОУ
ЭКОНОМИКА5А БАСТАКЫ ХАРДЫЫЛАР
Актуальноьа: Билинни сайдыылаах кэмнэ экономическай сайдыы, экономическай сыьыаннаьыылар олохпут биир сурун кестуулэриттэн биирдэрэ буоларын ейдееьун. Мантан сиэттэрэн кыра о5о5о бу тема туох сыьыаннаа5ын уонна туохха бол5омто ууруохха себуй диэн санааттан кэтээн керуум тумугэр билинни кэм улахан проблематын керебун.
Проблема: О5о «бэлэм дэлэй» олохтон тугу да харыстаабат, дьон улэтин сыаналаабат буолуута, сиэр-майгы еттунэн сатарыйан иьиитэ куннээ5и олохпутугар кестере киьини дьиксиннэрэр.
Онон бэйэбит куннээ5и ыытар улэбитигэр бу итэ5эьи туоратарга сыал сорук туруорунабыт.
Сыал: О5о5о тулалаан турар эйгэ, улэ уонна сиэрдээх буолуу быстыбат сибээстэрин экономика ейдебуллэрин ненуе инэрии.
Соруктар:
• Тереппут, о5о иитиллэр тэрилтэтэ уонна социум биир сыаллаах улэлээьиннэрин тэрийии.
• Тереппуту о5ону кытта экономика тематыгар алтыьарга уерэтии.
• Холобур буолар улэлээх дьиэ кэргэттэри сыдатыы, иитэр ньымаларын тар5атыы.
• Биирдии о5о сайдар былаанын картатыгар киллэрии.
О5ону ылбыт экономическай билиитин, сатабылын оло5ор сатаан туьанар буоларыгар уерэтии.
Экономика диэн тугуй? Экономика кыра о5ону иитиигэ туох суолталаа5ын туьунан боппуруоска угус киьи мунаахсыйар.
Экономика диэн грек тылыттан «Домоводство, законы ведения домашнего хозяйсва» диэн быьаарыллар. Кэлин олохпут сайдан бу ейдебул кэнээн дьиэ эрэ иьинээ5и хаьаайыстыбаны салайыы буолбакка аан дойду урдунэн барар сыьыаннаьыыларга тиийэ киирдэ.
Экономическай иитии ейдебулэ о5о5о кыра сааьыттан улэни сыаналыырга, олорор олохпут туохтан тутулуктаа5ын билэргэ уонна онно мин хайдах сиэрдээхтик сыьыаннаьыахпын себуй диэн толкуйдатар буолуохтаах.
Экономическай уерэхтээьин кыра о5олорго олоххо кун аайы бэйэлэрэ керсер элементарнай кестуулэригэр оло5уран ыытыллар.
Ол инниттэн тереппуттэр,иитээччилэр, о5о сылдьар эйгэтэ биир сыаллаах улэни ыытарбыт кедьуустээх буолар.
Тереппуту анаан уерэппэккэ,ейдетер улэни ыыппакка эрэ бу ыытыллар улэбит наадалаа5ын, туьалаа5ын,о5ону сайыннарарын итэ5этэр ыарахаттардаах буолар. Ол иьин сыл са5аланыытыгар анкета ыытабыт. О5олорго уонна тереппуттэргэ, хас биирдии о5о сайдыытын кэтээн керуу ыытыллар уонна тереппуттэрин кытта «О5о сайдар картата» оноьуллар. Тереппут уонна о5о ба5атынан экономическай разделы эмиэ киллэрэн биэрдибит. Сыл са5атыгар,ортотугар,бутэьигэр кэтээн керууну ыытабыт. Манна тереппут бэлиэтээьинэ эмиэ киирэр. О5о сайдан иьиитэ кестере ситиьиилэрэ элбээн иьэрэ тереппуттэри уердэр уонна ессе бииргэ улэлииргэ ба5алаахтарын биллэрэллэр.
Сыл са5аланыытыгар улэ тэрилтэлэригэр экскурсияларга сылдьан идэ туьунан билсэбит. Манна сылдьан билбиттэрин кербуттэрин оонньууга киллэрэн чинэтэбит. Детсадка оруоллаах оонньуулары тэрийии онно септеех эйгэлэри тэрийиигэ тереппуттэр улахан куус кеме буолаллар. Дьиэлэригэр эмиэ оннук оонньуур эйгэлэри тэрийтэрэбит.
Дьиэ кэргэн экономикатын билиьиннэрии улэбит биир сурун хайысхатынан буолар. О5ону иитиигэ тереппуттэриттэн,дьиэ кэргэниттэн ордук чугас уонна суолталаах суо5а буолуо.
О5о остуолга ас хантан кэлэрин. Хайдах аьы аьаата5ына доруобай буолуохтаа5ын билиэхтээх. Онтон ыытыллар улэбитин ыйдаа5ы ыытыллар улэ былааныгар сеп тубэьиннэрэн киллэрэбит. Холобура алтынньы доруобуйа ыйа онно «Сепке аьаа», «Доруобуйам бэйэм илиибэр» «Хамсаныы доруобуйа терде» диэн тэрээьиннэргэ тереппуттэр кехтеехтук кытталлар. Бу курдук ыйдарынан ыытыллар улэлэр о5о тереппутун кытта проекка киирэн улэлэьэллэригэр табыгастаах.
Тыа сиригэр олорорбут быьыытынан о5олор кыра эрдэхтэриттэн кэтэх хаьаайыстыбаларын туьунан, туох туьалаа5ын, хайдах дохуот ылыахпытын себун туьунан билиэхтээхтэр. Детсад иьинэн «Хаьаайыстыбабыт туьата» чинчийэр улэнэн аа5ыы ыытабыт. Онно кыайбыт дьиэ кэргэн улуустаа5ы «Окно в науку» аа5ыыга кытталлар. Хас да сыл бу аа5ыыларга о5олорбут бастыннар ааттарыгар сыдьаллар.
Дьиэ кэргэннэ дьиннээх улэни керен улааталлар онтон ону о5олор оонньоон чинэтиэхтээхтэр диэн санааттан детсадпытыгар саха бала5анын а5аларбыт онорон биэрбиттэрэ. Ебугэлэрбит оонньуулара, таабырын киэьэлэрэ оруоллаах оонньуулар бала5анна ыытыллаллар. Бу оонньууларга эбээлэр, эьээлэр кэлэн о5о саастарын санаан оонньоон о5олору уерэтэн бараллар. Саха былыр былыргаттан мындыр харыстанньан буолан кыраттан аттаран тигэн онорон таьаарарын сатыыра. Ол учугэй хаачыстыбаларын о5олорго инэрии экономическай улэбит биир кестуутэ
О5о улахан дьон улэтин убаастыы уерэнэригэр, улэ5э уерэнэригэр, сиэр майгы сибээстэрин ейдуур буоларыгар уус уран литератураны аа5ыы улахан оруоллаах. Детсадка аахпыт айымньыбытын дьиэлэригэр эбии аахтарабыт «Барыны билиэхпин ба5арабын» тэтэрээттэригэр схеманан уруьуйдууллар.
Улэнэн иитэр бастын улэлээх дьиэ кэргэттэр эдэр тереппуттэргэ субэлээн опыттарыттан кэпсииллэр.
Дьиэ кэргэн экономиката диэн тереппуттэргэ аналлаах конференция ыытыллыбыта. Туьата суохтан туьалаа5ы онорон о5олорго сайыннарыылаах оонньуурдары онорон а5алан кердерен сэргэх тэрээьин ыытыллыбыта.
Сылы тумуктуур тэрээьиммитигэр о5олор тереппуттэрин кытта онорбут оноьуктарын, астаабыт астарын, ууннэрбит уунээйилэрин а5алан атыылаан дьиэ кэргэттэригэр эбии дохуот киллэрэргэ уерэнэллэр.
О5олор оскуола5а барарга бэлэмнэнэн уерэх тээбириннэрин атыылаьан уерэн кетен бараллар. Ити курдук о5олорун кытта биир интириэстээх детсады кытта биир санаалаах улэлээн сылбытын тумуктуубут.
Бу экономика5а бастакы хардыыларбыт утумнаахтык ыытылынна5ына о5о куннээ5и оло5ор аа5ан суоттаан, толкуйдаан, былааннаан, харыстаан туттарга, дьону кытта сатаан кэпсэтэргэ, бэйэтин санаатын сааьылаан этэргэ, сиэр майгы еттунэнэн улэни сыаналыы, ейдуу уерэнэр. Онтон тереппуккэ о5отун ситиьиитэ кини уеруутэ.
Тумук: Сахаларга былыр былыргаттан экономика ейдебуллэрэ: улэни сыаналааьын, туохха барытыгар харыстабыллаах сыьыан баарын тереппуккэ ейдетен о5о5о инэрии.
О5о экономика алтыьыытыгар ылбыт билиитин, сатабылын оло5ор сепке туттар буоларын керуу сайыннарыы. Сиэрдээх майгылаах киьини иитиигэ кыьамньыны ууруу. Дьиэ кэргэн оло5ор чугас, тыа сирин улэтин билэр, сатыыр киьини иитэн таьаарыы.
Источник: